Nhiều nghiên cứu cho thấy tại người mẹ nhiễm HIV thì 1/4-1/3 trẻ đẻ ra bị nhiễm HIV từ bé. Đa số lây nhiễm HIV ở giai đoạn muộn của thai kỳ và trong khi sinh, còn khoảng 1/3 số trẻ đó bị lây nhiễm HIV qua đường bú mẹ. Như vậy nguy cơ trung bình trẻ bị lây nhiễm HIV qua sữa mẹ tại người mẹ nhiễm HIV là 1/7 (xấp xỉ 14%). Trong thực tế, nhiều bà mẹ chưa biết mình có nhiễm HIV hay không do ở những vùng xa không có sẵn nơi xét nghiệm HIV hay do kinh tế khó khăn không đi làm xét nghiệm HIV trước sinh hoặc sự thiếu hiểu biết của bà mẹ vào HIV/AIDS. Trong mọi trường hợp, người mẹ cần phải hỗ trợ tư vấn vào cách nuôi dưỡng để phòng ngừa lây nhiễm HIV.
 Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu. |
Lựa chọn cách nuôi trẻ cho bà mẹ chưa biết mình có nhiễm HIV hay không?
- Nói với bà mẹ vào lợi ích của xét nghiệm HIV đối với bản thân và gia đình họ.
- Gửi họ đến nơi xét nghiệm thuận tiện.
- Nếu chưa có kết quả xét nghiệm hãy hỗ trợ tư vấn và khuyến khích cho họ nuôi trẻ theo cách nuôi dưỡng của các bà mẹ HIV âm tính, đó là nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, từ tháng thứ 7 cho ăn bổ sung hợp lý và tiếp diễn cho bú mẹ đến hai năm hoặc lâu hơn nữa.
- Một bà mẹ chưa biết tình trạng nhiễm HIV thì cho trẻ bú mẹ là chọn lựa an toàn hơn. Những đứa trẻ không được bú mẹ sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao.
- Khi hỗ trợ tư vấn về cách nuôi trẻ cho các bà mẹ chưa biết tình trạng nhiễm HIV của mình, cần nhấn mạnh những ích lợi của nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn, sữa mẹ là thức ăn tuyệt vời nhất với trẻ, bảo vệ trẻ chống lại nhiều bệnh nhất là là tiêu chảy và viêm phổi, sữa mẹ có đủ dinh dưỡng và nước, lại được hấp thu cao vào cơ thể trẻ nên sữa mẹ là tin tưởng lựa chọn an toàn nhất của trẻ.
- Đối với những sản phụ đẻ tại nhà thì các bà đỡ dân gian, cán bộ y tế thôn bản hoặc cán bộ giải đáp dinh dưỡng cần đem đến thông tin cho các bà mẹ và khuyến khích họ đi xét nghiệm kiểm tra.
Các bà mẹ đã đi xét nghiệm và kết quả âm tính. Đó là điều tốt cho cả mẹ và con, cán bộ y tế nên:
- Tư vấn cho bà mẹ về các nguy cơ nếu họ bị nhiễm trong lúc mang thai hoặc cho con bú.
- Gợi ý để bà mẹ tới xét nghiệm lại nếu như họ vẫn tiếp xúc với các nguy cơ như tiêm chích ma túy, quan hệ tình dục đối với người nhiễm HIV...
- Gợi ý để bà mẹ nuôi con theo cách bình thường ở cộng đồng đó là nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng, cho trẻ ăn bổ sung hợp lý khi trẻ 7 tháng và cho bú kéo dài đến 2 năm hoặc lâu hơn.
Tư vấn cho các bà mẹ đã xét nghiệm và kết quả dương tính:
Hầu hết các bà mẹ có HIV (+) đều không sẵn sàng bàn luận về cách nuôi dưỡng trẻ ngay sau lúc tiếp nhân kết quả xét nghiệm. Cần kiên trì chờ đợi tới lúc bà mẹ có thể nghe tư vấn được, cán bộ tư vấn dinh dưỡng sẽ phân phối thông tin, hỗ trợ bà mẹ.
Để giải đáp cho các bà mẹ HIV dương tính có hiệu quả, nên tiến hành từng bước một.
- Giảng giải các nguy cơ của việc lây truyền HIV từ mẹ sang con.
- Giảng giải ích lợi và bất lợi của các cách nuôi dưỡng trẻ không giống diễn ra từ sự lo lắng của bà mẹ.
- Đánh giá hoàn cảnh của gia đình họ và bản thân bà mẹ.
- Giúp bà mẹ chọn 1 cách nuôi dưỡng trẻ thích hợp với hoàn cảnh của mình.
- Hướng dẫn cho bà mẹ cách thực hành nuôi dưỡng mà họ đã chọn.
Lựa chọn cách nuôi trẻ từ 0-6 tháng
Nuôi bằng thức ăn thay thế: Trẻ không được bú mẹ mà được nuôi dưỡng bằng chính sách ăn đủ năng lượng và chất dinh dưỡng theo nhu cầu của trẻ cho tới khi trẻ có thể ăn được các thức ăn cùng với gia đình.
Các bà mẹ hoàn cảnh kinh tế khá có thể nuôi trẻ bằng thức ăn thay thế để tránh tỷ lệ trẻ rủi ro nhiễm HIV từ mẹ, có thể dùng sữa bột, hoặc sữa động vật tự pha ở nhà có bổ sung vi chất. Nhưng cách nuôi này phải đạt 5 điều kiện:
- Bà mẹ không gặp cản trở khi nuôi trẻ. Cản trở này có thể là do tập quán hoặc do các khiếu nại về xã hội hoặc do sợ hãi hoặc sự kỳ thị.
- Bà mẹ và gia đình có đủ thời gian, kiến thức, kỹ năng và các nguồn lực khác để chuẩn bị đủ sữa cho trẻ.
- Bà mẹ và gia đình được cộng đồng và hệ thống y tế hỗ trợ để phục vụ được.
- Các thực phẩm cho trẻ phải được đem đến liên tục theo nhu cầu của trẻ tới 1 tuổi hoặc lâu hơn.
- Thực phẩm phải bảo đảm an toàn, vệ sinh.
Nuôi con bằng sữa mẹ có phần lớn lợi ích nhưng cũng có những bất lợi như càng cho trẻ bú kéo dài càng làm cho trẻ có nguy cơ lây nhiễm với HIV, ví dụ ép trẻ ăn hỗn hợp thì nâng cao nguy cơ tiêu chảy và các bệnh nhiễm khuẩn khác hoặc các bà mẹ phải đi làm thì không mang con đi theo cùng vì thế ví dụ sữa thay thế đạt đủ 5 điều kiện trên thì có thể lựa chọn để nuôi trẻ.
 Chế biến thức ăn thay thế sữa mẹ phải đảm bảo vệ sinh. |
Bú mẹ hoàn toàn và ngừng bú sớm lúc có thức ăn thay thế giải quyết được 5 điều kiện trên.
Khi trẻ mới sinh mà bà mẹ không có đủ điều kiện để nuôi trẻ bằng thức ăn thay thế thì lựa chọn nuôi con bằng sữa mẹ là cần thiết. Vì HIV có thể lây truyền bất cứ khi nào chỉ mất khoảng nuôi con bằng sữa mẹ bởi vậy ngừng bú mẹ sớm sẽ giảm nguy cơ lây truyền. Thời gian phù hợp để ngừng bú phụ thuộc về hoàn cảnh từng bà mẹ và trong khoảng thời gian 0-6 tháng, càng sớm càng tốt. Thời gian thích hợp đặc biệt ngay lúc thức ăn thay thế được chấp nhận, khả thi, có khả năng, trong khoảng thời gian dài và an toàn cho cả mẹ và con.
Có 1 số bà mẹ không thể có thức ăn thay thế đủ 5 điều kiện trên cho trẻ từ 6 tháng trở đi thì bà mẹ nên cân nhắc tới việc vắt sữa ra và đun nóng. Dù đun nóng sữa sẽ làm giảm các nhân tố miễn dịch và các enzym cần phải có nhưng vẫn còn 1 số chất dinh dưỡng cần phải có cho trẻ vì với 1 số trẻ nguy cơ bị suy dinh dưỡng và mắc bệnh do không được bú mẹ còn lớn hơn nguy cơ bị nhiễm HIV qua sữa mẹ cần chú ý hướng dẫn cho các bà mẹ này cách bế con và cho con ngậm bắt vú đúng cách để bộ phận nứt núm vú và viêm vú (cả hai đều có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV) đồng thời cần điều trị sớm tưa miệng và các thương tổn ở miệng trẻ.
BS. Phạm Thị Thục
(BS. Phạm Thị Thục)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét