Uốn ván rốn ở trẻ sơ sinh

Bác sĩ Bùi Thanh Mai

Uốn ván là bệnh do trực khuẩn Clostri diumtetani gây ra. Bệnh hay gặp trong trường hợp sinh tại nhà, dùng dao, kéo không vô khuẩn để cắt rốn, bông băng, chỉ chưa tiệt khuẩn để buộc rốn. Việc chăm sóc trẻ sơ sinh sau đẻ không hợp vệ sinh (như thay băng rốn, nước tắm không sạch) cũng gây nhiễm khuẩn rốn, trong đó có vi khuẩn uốn ván.

Vi khuẩn Clostri diumtetani xâm nhập về cơ thể trẻ sơ sinh qua vết cắt rốn. Vi khuẩn uốn ván có thể sống trong điều kiện hiếm khí. Gặp hoàn cảnh không thuận lợi, nó tạo 1 lớp vỏ để chống đỡ gọi là nha bào, có thể sống được ở nhiệt độ 120oC trong 15 phút, nhiệt độ 90oC trong hai tiếng. Nha bào uốn ván có nhiều trong đất bụi, tá túc tại móng tay, ở trên da và các vật dụng khác như dao, kéo.

Sau khi vi khuẩn uốn ván vào cơ thể trẻ sơ sinh, thường không làm phát sinh ngay các triệu chứng rõ rệt. Trong thời kỳ ủ bệnh (trung bình 7 ngày, còn sớm hay muộn hơn tùy theo mức độ độc tố mà vi khuẩn tiết ra), trẻ sơ sinh vẫn ăn ngủ bình thường, đôi lúc hay quấy khóc, sốt nhẹ. Dựa về khoảng thời gian ủ bệnh có thể tiên lượng được 1 phần bệnh nặng hay nhẹ. Ở thời kỳ toàn phát, trẻ sốt 38 - 39oC, có khi lên 40 - 41oC, quấy khóc, bỏ bú, hàm cứng càng ngày càng càng rõ, dần dần có hiện tượng co giật và co cứng. Mỗi khi lên cơn co giật, mặt trẻ sơ sinh nhăn lại, miệng chúm chím, sùi bọt mép, 2 tay nắm chặt; ví dụ cơn giật nhẹ thì da của trẻ sơ sinh vẫn hồng hào, nhưng ví dụ co giật mạnh thường xuyên sẽ kèm theo những cơn ngừng thở vì cơ thanh quản co lại, làm cho trẻ tím tái, chân tay lạnh, nhiều nguy cơ đe dọa tính mạng.

Sau cơn co giật là cơn co cứng các cơ, đặc biệt là cơ bụng và cơ lưng, làm cho trẻ sơ sinh có một tư thế đặc biệt: ưỡn cong người, cổ ngả ra sau, 2 cánh tay khép sát người, 2 chân duỗi thẳng. Cơn co giật và cơn co cứng có thể kéo dài hàng phút, nhịp độ của các cơn co có thể mau hay thưa tùy theo mức độ bệnh nặng hay nhẹ. Trẻ sơ sinh có thể bị chết ngay sau một cơn co giật và co cứng mạnh. Trong 1 số trường hợp bệnh nhẹ, phát hiện sớm và điều trị tích cực trẻ sẽ khỏi bệnh.

Để bộ phận bệnh uốn ván rốn trẻ sơ sinh, người mẹ khi mang thai phải tiêm bộ phận uốn ván 2 mũi, mũi thứ nhất tiêm càng sớm càng tốt, mũi thứ 2 sau đó ít nhất 30 ngày hoặc trước lúc đẻ 1 tháng. Khi chuyển dạ, phải tới sinh tại trung tâm y tế. Trường hợp không may bị đẻ rơi thì không được sử dụng liềm, mảnh sành, que nứa, dao kéo bẩn để cắt rốn cho trẻ sơ sinh mà phải luộc dao kéo rồi mới cắt (đun sôi dụng cụ trong hai giờ hoặc hấp tại nhiệt độ 120oC trong 20 phút). Sau đó, sử dụng chỉ, băng bông đã tiệt khuẩn (gói đỡ đẻ sạch) để băng rốn. Phải giữ rốn sạch cho đến lúc rốn rụng và khô sẹo. Nếu băng bị ướt nước, cần thay ngay. Trong những tuần đầu lúc chưa rụng rốn, phải sử dụng nước đun sôi để nguội tắm cho trẻ. Khi thấy băng rốn ướt, có mùi hôi hoặc dịch mủ chảy ra thì chứng tỏ rốn đã bị nhiễm khuẩn, phải đưa ngay trẻ tới cơ sở y tế để được xử lý và điều trị kịp thời.